مسگری شیراز از دیروز تا امروز - مجله سلو بلاگ

مس، از قدیمی ترین فلزاتی محسوب می گردد که از حدود 5هزار سال قبل در ایران شناخته شده است. مردم باذوق ایرانی از همان روزگار، هنر خود را با مس درآمیختند و از آن ظروفی ساختند که علاوه بر کاربردهای روزانه، جلوه هنری هم داشت. چکش زدن بر مس رونق گرفت و در سال های بعد پیشه گروهی از افراد شد.

هنرصنعت مسگری از گذشته تا به امروز از رونق و شکوفایی برخوردار بوده، تا جایی که همیشه در بازارهای مرکزی، صاحبان این هنرصنعت، مکان اختصاصی داشته اند. بازار مسگرهای شیراز در ابعاد کوچک تری مشابه بازار وکیل است و در این سرا، برخلاف بازار وکیل مغازه های بازار عموماً هم سطح زمین یا پایین تر از سطح زمین ساخته شده اند.

بازار مسگر های شیراز از روزگار دور، میزبان خریدارانی بود که برای تهیه ظروف، راهی بازار وکیل شیراز می شدند و ابهت یک راسته از بازار وکیل با عنوان بازار مسگرها، دهان به دهان می گشت، اما امروز فقط صدای چکش تعداد انگشت شماری مسگر در بازار به گوش می رسد و این هنر قدیمی و اصیل رو به خاموشی است.

مسگری درگذشته به لحاظ شاخصه های درونی، منزلت اجتماعی و به لحاظ مالی و اجتماعی و همچنین در افکار عمومی از موقعیت متوسط و نسبی برخوردار بوده است، چراکه میزان درآمدزایی این حرفه فراوان نبوده است.

در دوره قاجاریه تحولات شتابان صنعتی در دنیای غرب و موج ورود کالاها و مصنوعات کشورهای اروپایی به ایران در سده نوزدهم میلادی، بسیاری از صنایع کشور را مورد تأثیر قرارداد و دست خوش تحولات زیادی کرد که در این میان فلزکاری دچار تحولات زیاد و رکود شد.

هنر مسگری در دوره قاجاریه در رقابتی نابرابر با صنایع ماشینی ارزان قیمت تر غرب نهاده شد. این رقابت نابرابر بین محصولات رنگ و لعاب داده شده و ارزان قیمت غربی با محصولات گران تر و بعضاً دارای کاربرد دوگانه تزئینی کاربردی، راستا از نفس افتادن این رشته هنری را هموار کرد. ضمن این که عوامل داخلی دیگری نیز مؤثر بودند، ازجمله شرایط مالی خانواده ها، شرایط بد معیشتی و همچنین مشاغل راحت تر و پرسود دیگری که موجب شد بسیاری از مسگران به جبر زمانه تغییر شغل دهند.

به گفته فعالان صنایع دستی، در شیراز تمام مراحل ساخت ظروف و وسایل مسی، از شروع تا سرانجام با دست انجام می گردد و این باعث ضخامت بیشتر و کیفیت بهتر و وجه تمایز آن با کارهای پرسی شهرهای دیگر است.

از مهم ترین شاخصه های ظروف مسی شیراز این است که نه سیاه می گردد و نه می چسبد و سال ها قابل استفاده است.

اکنون چند سالی است اقبال عمومی به این هنر بیشتر شده است و فراوریات کارخانه ای این رشته رشد زیادی نموده است که این امر به لحاظ توجه به نوآوری در فراوری محصولات، تنوع محصولات، فراوری آثار با ویژگی تزئینی کاربردی و ترکیب با دیگر رشته ها ازجمله خاتم، فیروزه کوبی و غیره و همچنین به لحاظ صرفه مالی و درآمدزایی رشد فراوانی داشته است. نوآوری هایی که با ترکیب هنر مسگری با دیگر هنرها کم کم رونق دوباره ای به این هنر داده است. اصولا برای صنایع دستی که رو به فراموشی است، همگام سازی با زندگی امروزی امر ضروری به نظر می رسد تا این هنرها رو به فراموشی نگذارند.

احمد بهمنی

کارشناس ارشد صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان فارس

اخذ ویزا

مجله زیتوا